วิทยานิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2557
แนวคิดการรวบรวมพระพุทธรูปช่วงสร้างกรุงเทพฯ ถึงรัชกาลที่ 5
โดย วิราวรรณ นฤปิติ
ดาวน์โหลดได้ที่ http://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:104544

บทคัดย่อ

          วิทยานิพนธ์นี้ศึกษาความคิดเรื่องการรวบรวมและอัญเชิญพระพุทธรูปจากหัวเมืองมายังกรุงเทพฯ ตั้งแต่ช่วงสร้างกรุงเทพฯ จนถึงรัชกาลที่ 5 ผลการศึกษาพบว่าการรวบรวมและ อัญเชิญพระพุทธรูปยุคสร้างกรุงมีจุดประสงค์เพื่อทำนุบำรุงศาสนา และประดิษฐานความศักดิ์สิทธิ์ตามความเชื่อทางศาสนาในพระนครใหม่ นอกจากนี้การอัญเชิญพระพุทธรูปบางองค์มีเหตุผลทางการเมืองด้วย คืออัญเชิญพระพุทธรูปสำคัญจากเมืองที่ตกอยู่ภายใต้การปกครองของกรุงเทพฯ คล้าย กับเป็นการแสดงตัวตนทางการเมือง ว่ากรุงเทพฯ มีอำนาจทางการเมืองเหนือกว่าหัวเมืองนั้น
         ตั้งแต่ปลายรัชกาลที่ 2ถึงรัชกาลที่ 3 เริ่มมีความคิดบูชาพระพุทธรูปในบ้านเรือนแต่ยังไม่พบหลักฐานที่แน่ชัด และเปิดกว้างให้พ่อค้าคหบดีมีส่วนร่วมในการทำนุบำรุงศาสนามากขึ้น แม้ยังพบว่ามีการอัญเชิญพระพุทธรูปจากหัวเมืองอยู่เมื่อครั้งปราบกบฏเจ้าอนุวงศ์ เป็นไปตามจารีตเดิมคือเพื่อแสดงอำนาจทางการเมืองของกรุงเทพฯ สมัยรัชกาลที่ 4 ถึงรัชกาลที่ 5 วัฒนธรรมตะวันตกมีอิทธิพลทางความคิดสูง ส่งผลต่อความคิดเรื่องพระพุทธรูปอย่างมาก จากพระบรมราชาธิบายเรื่องพระพุทธรูปของรัชกาลที่ 4 ที่อธิบายประวัติของพระพุทธรูปด้วยเหตุผลมากกว่าตำนาน นอกจากนี้เริ่มมีการศึกษาอดีตจากโบราณสถานและวัตถุ จากนั้นเป็นต้นมาความคิดเรื่องพระพุทธรูปเปลี่ยนแปลงไปโดยได้กลายมาเป็นเป็นวัตถุที่ให้ความรู้แก่ผู้ชมแม้ว่าจะประดิษฐานในพระอารามก็ตาม