วิทยานิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2554
การเมืองในสมัยนายกรัฐมนตรีพระราชทาน สัญญา ธรรมศักดิ์ (พ.ศ. 2516-2518)
โดย จันทนา ไชยนาเคนทร์
ดาวน์โหลดได้ที่ https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:120441

บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ต้องการศึกษาถึง "สาเหตุ" ที่ทำให้ สัญญา ธรรมศักดิ์ ได้รับการ "พระราชทาน" จากพระมหากษัตริย์ให้เป็นนายกรัฐมนตรี ภายหลังเหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 และจากสถานะ "นายกรัฐมนตรีพระราชทาน" ของ สัญญา ธรรมศักดิ์ มีผลต่อการใช้อำนาจในการบริหารประเทศในขณะที่สัญญาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีอย่างไรบ้าง โดยจำกัดช่วงเวลาในการศึกษาระหว่าง พ.ศ. 2516- 2518 คือนับตั้งแต่สัญญา ธรรมศักดิ์ เป็นนายกรัฐมนตรี สมัยที่ 1 (14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 - 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2517) และกลับเข้ามาดำรงตำแหน่งอีกเป็นสมัย ที่ 2 (27 พฤษภาคม พ.ศ. 2517 - 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518) โดยใช้ "เอกสารส่วนตัว" ของ สัญญาธรรมศักดิ์ ที่เก็บไว้ในหอจดหมายเหตุธรรมศาสตร์เป็น "หลักฐาน" หลัก

ผลจากการศึกษาพบว่า การที่สัญญา ธรรมศักดิ์ ได้รับเลือกให้ขึ้นมาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีหลังกรณีเหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 นั้น เนื่องจากสัญญาเป็นผู้ที่มีความใกล้ชิดกับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้งในฐานะ "องคมนตรี" และ "อธิการบดีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์" อีกทั้งจากบทบาททางการเมืองของสัญญาในสมัยจอมพลสฤษดิ์ธนะรัชต์ จึงทำให้สัญญามีความสัมพันธ์ที่ดีกับทหารมาก่อน ตลอดจนด้วยเงื่อนไขจากการเรียกร้องรัฐธรรมนูญจนมานำสู่การเกิดเหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 จึงทำให้สัญญาผู้ซึ่งเป็น นักกฎหมายที่ได้การยอมรับเป็นผู้ที่ได้รับเลือกให้ขึ้นมาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีในช่วงเวลานั้นเมื่อสัญญา ธรรมศักดิ์ ขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ภายใต้เงื่อนไขที่จะจัดให้มีการร่างรัฐธรรมนูญภายในระยะเวลา 6 เดือน แต่ในระหว่างการร่างรัฐธรรมนูญนั้น เมื่อรัฐบาล สัญญาต้องเผชิญกับวิกฤตการณ์ต่าง ๆ ปรากฏว่าสัญญาในฐานะผู้นำรัฐบาลได้อิงการตัดสินใจอยู่กับสถาบันกษัตริย์และทหารผู้ที่ให้การสนับสนุน แม้ว่าในเวลาต่อมาสัญญาจะได้รับเลือกจากสภานิติบัญญัติแห่งชาติให้กลับมาบริหารประเทศอีกครั้ง ด้วยเงื่อนไขของการร่างรัฐธรรมนูญให้แล้วเสร็จ แต่การกลับมาเป็น "รัฐบาลสัญญา 2" ก็ยังคงให้ความสำคัญและดำเนินนโยบายตามความต้องการของสถาบันกษัตริย์และทหารอีกเช่นเดียวกัน ท้ายที่สุดเมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518 รัฐบาลสัญญาก็หมดวาระลง ภายหลังการจัดการเลือกตั้งตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2517